Mal hizmet yada borç karşılığı olarak kabul edilen maden ya da kağıt parçası.Paranın ilk ve en önemli şartı herkes tarafından geçerli olarak kabul edilmesidir.Herkes para olarak kullanacağı bu maddenin,ihtiyaçlarını karşılıyacak mal ve hizmetlerin satın alınmasında veya borç ya da yükümlülüklerinin ödenmesinde geçerli olacağından emin olmak ister.
Paranın çeşitli işlevleri vardır.Her şeyden önce para bir alışveriş aracı olmalı ve alışveriş sürecini gerçekleştirmek işlevini yerine getirmelidir.İkinci işlevi,bir hesap birimi olmasından ileri gelir.Nitekim para çeşitli malların değerini ve bedelini karşılaştırmaya yarayan ortak bir ölçü birimidir.Üçüncü işlevi bir değerler birikimine olanak sağlamasıdır.Başka bir deyişle insanlar,gelecekteki ihtiyaçlarını karşılıyabilmek için parayı biriktirebilmelidirler.Dördüncü işlevi de değişkenliğidir.yani para derhal mala çevrilebilir.Oysa para yerine başka sabit değerlere bir kimse,elindeki değerleri bir başka tür değere çevirmeden önce satmak ve belki de bu arada zarar etmek durumundadır.Ancak paranın değerinin sürekli olarak düşmesi başka tür değerler birikimine yol açmıştır.
Para kullanılmaya başlamadan önce mallar takas yoluyla değiştirilirdi.Bu sistemin birinci sakıncası ( isteklerin çatışması)idi,yani A ile B nin alışveriş için Anın, muhakkak B nin ihtiyacı olan bir mala sahip bulunması gerekirdi.Aynı şekilde B nin de,Anın istediği ve aynı değerde malı bulunması gerekirdi.Takas sisteminin ikinci sakıncası da değer ölçüsü olarak herkesce kabul edilmiş ortak bir ölçünün olmayışıydı.
Bu sakıncalar,altın ve gümüş gibi doğal değeri yüksek madenlerin para birimi olarak seçilmesi sonucunu doğurdu.Çünkü bunlar yıpranmayıp yok olmuyan ,aynı zamanda bölüne bilen değerlerini koruyan maddelerdi.Bu nedenle altın ve gümüş yüzyıllar boyunca para sistemlerinin esasını teşkil etti.Kağıt paraların ortaya çıkması bir rastlantı sonucu oldu.Sarrafa rehin bırakılan altınların karşılığında alınan makbuzların elden ele dolaşabileceği ve bu makbuzların yada banknotların temsil ettiği ve taşınması zor olan asıl maden dolaştırılmaksızın kağıtlarla alışveriş yapılabileceği görüldü.
Bugün kağıt para basımı yasalarla denetlenir.Kağıt para konvertıbl olabilir veya olmayabilir.Konvertibl olması demek,belirli değeri olan değerli madenlerle değiştirilebilmesi demektir.Altın para standardı uygulanan ülkelerde,Hazine talep olduğu takdirde bütün paraları altına çevirmek zorundadır.
Para sistemlerinden biri de çifte maden sistemidir.Paranın belirli orantılar içinde sadece iki madenden (Genellikle Altın ve Gümüş) yapılmasını öngören yasalarla yürütülen bu sistem XIX Yüzyılın büyük bölümünde Amerika da ve Avrupa da geçerli olmuştur.Bir sisteme yönelmenin nedeni,söz konusu madenlerden biri azaldığı takdirde deflasyon olmasını önleyebilme umududur.Ama piyasa değerinde oynamalar başladığı zaman madenlerin belirli orantıyı sürdürme olanakları ortadan kalkmıştır.Madeni paraların yerine kağıt paralar kullanılmaya başlandıktan sonra çifte maden sistemine de gerek kalmamıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder