Hacı Bektaş-i Veli (16-O5-1281 -13-06-1338)

Osmanlı Devletinin kuruluş yıllarında yaşayan evliyanın büyüklerinden. İsami Seyyid Muhammed Bin İbrahim Ata,Lakabı Bektaşidir.Horasanın Nişabur Şehrinde 1281 (H-680) Senesinde doğdu. Hacı Bektaş-ı velinin soyu Hazreti ali ye dayanır. 1338 (H-738) Senesinde Kırşehire yakın bir yerde vefat etti.Vefatı hakkında başka rivayetler de vardır.Türbesinin bulunduğu kasabaya sonradan Hacıbektaş adı verildi. Daha çocukken ilim öğrenmesi için Ailesi tarafından Şeyh Lokman-ı Perendeye teslim edildi.Lokman-ı Perende Ahmet Yasevi Hazretlerinin Halifelerinden olup,Zahir ve Batın ilimlerinde çok derinleşmişti.Bektaş-i Velinin daha çocukken birçok kerametleri görüldü. Birgün Lokman-ı Perende onun yanına girmiş ve odasını nur ile dolu görünceşaşırmıştır, Bu sırada Bektaş-ı Velinin iki yanında kuranı kerim okuyan iki nurani zat duruyordu. Lokman-ı Perende onun yanına girince,bunlar kayboldu.
Lokman-ı Perende Bektaş-ı Veliye onların kim olduğunu sordu ? O da (Biri Server-i Alem Endimiz Diğeri ise Hazret-i Ali cevabını verdi.


ORHAN GAZİ - Osmanlıların ikinci Padişahı Orhan Gazi Devşirme ve Hırıstiyan çocuklarından yeniçeri ocağını kurunca,Bu ocağa bir kutsiyet vermek için devşirme çocuklarından birkaç tanesini alarak Sulucakara HöyüğHatunüne kadar geldi.Hacıbektaş dergahını da ziyaret etti.Orhan Gazi pir Hazretleri yeni kurduğum Askerlerim için sizden hayır duaların alınmasına geldim,diyerek devşirme çocuklarını gösterdi.Hacı Bektaş-ı Veli sağ elini çocuklardan birinin başına koyarak ( Bunların adı Yeniçeri olsun,Cenabıhak yüzlerini pak,pazularını kuvvetli,kılıçlarını keskin,oklarını tehlikeli,kendilerini daima galip buyursun diye hayır duada bulundu.Bu nedenledir ki Yeniçeri ocağı Hacıbektaş Veliyi Pir tanımıştır.Yeniçerilere (Bektaşiyan Zümresi) denilmiştir.Hacıbektaş-ı Veli, Osmanlı Devletinin en büyük kara ordusu olan Yeniçeri Ocağının manevi kurucusudur.Yeniçeriler,Gülbanklarını Nur-ı Nebi,Kerem-i Ali,Pirimiz,Sultanımız Hacıbektaş-ı Veli,Demine,devranına hu diyelim hu, diyerek bitirirlerdi.


Hacıbektaş-ı Veli Orhan Gazi taht çıkarken de yapılan törende bulunmuştur. Nihayet Hacıbektaş-ı Veli 1337 yılında 94 yaşında iken vefat etti.Türbesi Hacıbektaş dergahı içindedir.Hacıbektaş Dergahı Mevlana Dergahından sonra Orta Anadolunun en büyük değerli bir ziyaretgahıdır.
HACIBEKTAŞ-I VELİDEN ALTIN SÖZLER - Ara bul incinsende incitme,Her ne ararsan kendinde ara,Eline diline,beline sahip ol,Arifler hem arıdır hemde arıtıcıdır,Marifet ehlinin ikl makkanmı edeptir,İnsanın cemali sözünün güzelliğidir.Nefsine ağır geleni kimseye tatbik etmeli,Hiçbir Milleti ve insanı ayıplamayınız,İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır, Düşünce karanlığına ışık tutanlara ne mutlu,Düşmanınızın dahi insan olduğunu unutmayın, Nebiler,Veliler insanlığa Allahın hediyesidir.


Anadoluda bulunan Alevi Türkmenleri Hacıbektaşa gönüllerini bağladılar.Hacibektaş Kırşehire geldiği zaman 24 yaşlarında bulunuyordu.Hacıbektaş burada Bektaşilik Tarikatını kurdu.Ortaanadolu bir Mürşide susamıştı.Halk ona saygı gösterdi.Bilhassa Aleviler onu pir tanıdılar.Hacıbektaş Sulacakara Höyükte yerleştiği zaman orada İdris Hoca adında bir zat yaşıyordu.Hacıbektaş bu zat ile dost oldu.İdris Hocanın eşide Kadıncık Ana idi.Bu Hatunun Fatma Nuriye Hatun adında bir kızı vardı.Hacıbektaş-ı Veli bu kızla evlendi.Bu Hatuna Kutlu Melek denildi.Fatma Nuriyeden Hacıbektaşın çocuğu olmadı.Fakat Kayınvalidesi Kadıncık Ana bu sıralarda bir oğlan çocuk doğurdu.Adını Timurtaş koydu.Sonradan bu çocuğa Seyit Ali Sultan denildi.Hacıbektaş bu çocuğu çok severdi. Onu terbiye etti,Birgün Hacıbektaş bu çocuğa ( Halk muinin,Hızır lalan olsun) diye dua etti.Bu nedenle çocuğa Hızırlala denildi.Hacıbektaş-ı Velinin Dergahını,Mescidini Orhan Gazi yaptırdı.Türbesini de Fatihin Babası II.Murat inşa ettirdi.Bu Türbeyi II. Beyazıtta tamir ettirdi.Ahilerden Emir Ahi Dede Hacıbektaşa bir imarathane inşa ettirdi.Horasan Ereni Hacıbektaş-ı Velinin Kırşehire yerleşmesi büyük olay oldu.Bu Mutasavvıf pirden,feyz almaya binlerce insan geliyor,onu ziyaret ediyordu.O da Müritlerini irşad ediyordu. Kısa bir zamanda şöhreti Anadoluya yayıldı.Kırşehirde Ahi Evran bütün esnafın piri olarak onlara irşad eder,iş bulurken,Hacibektaş-ı Velide Hacıbektaş kasabasında Müritlerini irşad ediyordu.


Bektaşilik esası 4 kapıda toplanırdı.Bunlar Şeriat kapısı,Tarikat kapısı,Hakikat kapısı,ve Marifet kapısı idi.12 İmama inanırlar,Hazreti Muhammedin soyuna ( Ehlibeyt ) derler, Bunları kutlu sayarlardı.Bunlar Hz. Muhammed,Ali,Fatma,Hasan,Hüseyin idi.Fakat Hz. Aliyi kutlulaştırmışlardı. Bu sebeple Bektaşiler Alevi tarikatleri arasına girmişlerdir.Bektaşilerde Hz.Ali sevgisi şiddetlidir.13. YÜZYILDA YANAN EVRENSEL IŞIK HACIBEKTAŞ-I VELİ -- Horasan ilinden Anadoluya bir güvercin donunda geldiğine inanılan Hacıbektaş-ı Veli ,Avlanan Ceylanla avlayan Aslanı kucağında buluşturur.Bu Hacıbektaş-ı Veli düşüncesinin en hayvani duyguları dahi evcilleştirebilecek kadar engin olduğuna işaret sayılır. Hoşgörü temelinde yükselen bir inancı yayan iibadetle,şekilciliği kaldırarak ruhsal arınmayı öne çıkaran Hacıbektaş-ı Veli Kadına verdiği önemlede Anadoluda öncüdür.ve bu öncü,heryıl Ağustos ayında yaşadığı Hacıbektaştanılır.


MAKALAT ---Hacıbektaş-ı Velinin dünyevi dini,ve Tasavvufi konularındaki duygularını,düşüncelerini ve nihayet bütünüyle ( İnsan İmajını ) en açık sade ve anlaşılır.Tabii söyleşilerle ortaya koyduğu eseri hiç şüphesiz (MAKALAT) tır. Makalat Şeriat,Tarikat,Mafiret,ve Hakikat gibi 4 Kapıdan ve her kapının da10 makamından bahseder.Makalatta, Tasavvuftan,kalp ahvalinden Zahid,Arif ve Muhiblerden bahsederek insan övünülmekte,kendisine verilen nimetler dile getirilmektedir.Makalatın ilgi çeken en önemli husu
su düşüncelerin Kuranı Kerimin ayetlerine ve Hz. Peygamberin Hadis-i Şeriflerine dayandırılmış olmasıdır.Bazı bölümlerinde konular sadece ayetler zikredilerek anlatılmaya çalışılmıştır.
Sekiz ayrı bölümden oluşan Makalatın birinci bölümünde ( Anasır-ı Enbaa ) yani hava,su,toprak ve ateşten ibaret 4 unsura bağlı olarak 4 çeşit Müslüman imajı tipi bulunduğundan bahisle bunların sırasıyla Abidler,Zahidler,Marifet ehli ve Muhibler olduğu belirtilir. Hünkar Hacıbektaş-ı Veli Makalatta islam dininin iman,ibadet ve ahlak konularına yer vermiş ele aldığı konuları ayet ve hadislerin ışığında ve onlarla destekleyerek incelemiştir.İyi bir Müslüman olabilmek ve Allahın rızasına erebilmek için dikkat edilmesi gereken hususları 4 ana başlık ve her birini de 10 alt başlık halinde sıralamış,kendi uslubu ile de 4 kapı, kırk makam olarak ifade etmiştir.
Şimdi 4 kapı ,kırk makam olarak ele alınan konuları sıralamaya çalışakım.Şeriat,Tarikat Marifet ve Hakikat olarak isimlendirilen 4 kapının makamları da aşağıdaki şekilde sıralanmıştır.


A- BİRİNCİ KAPI - ŞERİAT VE ON MAKAMI
1- İman getirmektir.
2- İlim öğrenmektir.
3- Namaz kılmak,oruç tutmak,zekat vermek,gücü yeterse hacca gitmek ve gusletmektir.
4- Helal kazanç kazanmak ve riba'yı (Faizi) haram bilmektir.
5- Nikah kıymak,Evlenmektir.
6- Hayız ve Lohusalıkta (Kadından uzak durmak) cimayı haram bilmektir.
7- Ehl-i sünnet ve-l Cemaatten olmaktır.
8- Şevkat ve Merhamet sahibi olmaktır.Fakirlik (Yokluk)
9- Helal yemek ve temiz giyinmektir.
1o-Emr-i bi-l ma-ruf ve nehyi-ani münkerç (İyiliği emredip yaramaz işlerden sakınmaktır.)

B- İKİNCİ KAPI - TARİKAT VE ON MAKAMI
1- Mürşitten el alıp tövbe etmektir.
2- Talib ve Mürid olmaktır.
3- Saçını sakalını ve elbiselerini temiz tutmaktır.
4- Mücahede etmektir. (Nefsine söz geçirmektir)
5- Hizmet etmektir
6- Korkmak sakınmak emin olmamaktır.
7- Hak tan ümidini kesmemektir.
8- Hırkadır,Zenbildir,Makastır,Seccaddedir,İbrettir,Hidayettir.
9- Sahib-i Makami Sahib-i Cemiyet,Sahib-i NasihatiSahib-i Muhabbet olmaktır.
10-Aşk,Şevk ve fakirlik ( Yokluk ) üzere olmaktır.


C- ÜÇÜNCÜ KAPI - MARİFET VE ON MAKAMI
1- Edeptir.
2- Korkmaktır.
3-Perhizkarlıktır.
4- Sabır ve kanaattir.
5- Utanmaktır.
6- Cömertliktir.
7-İlimdir.
8- Miskinliktir ( Gösterişsiz yaşamaktır )
9- Marifettir.
10- Kendi özünü bilmektir.

D- DÖRDÜNCÜ KAPI - HAKİKAT VE ON MAKAMI
1- Toprak gibi olmaktır.(Alçak gönüllü,tevazu ehli olmaktır.
2- Yetmişiki Milleti bir görmek,ve kimseyi ayıplamamaktır.
3- Elinden gelen yardımı kimseden esirgememektir.
4- Dünyada yer almış bütün nesnelerin kendisinden emin olmasıdır.
5- Her bir iş için ,Mülkün sahibi Allaha güvenip yalnız ondan yardım ve başarı dilemektiri
6- Sohbettir,Sohbette hakikatin sırlarını söylemektir
7- Seyr-i sülük sahibi olmaktır.
8- Sırdır,kendinden sadır olan keramet leri saklamaktır.
9- Münacaat etmektir ( Allaha Yalvarmaktır.
10- Müşahededir ( Tanrıya ulaşmak - Fenafillah Makamıdır .)


Makalattan başka Hünkar Hacıbektaş-ı Velinin diğer eserleri ise şunlardır. Fevaidname,Fatiha suresi Tefsiri, Sathiyye, Hacıbektaş-ı Velinin Nasihatleri ve Besmele Şerh-i eserleri de vardır.
Hacıbektaş-ı Velinin yaşadığı dönemde Türkmen Topluluklarında başlıca iki insan tipi hakimdir. Gazi ve Veli tipi. Bunlardan birinci guruba girenler ülkeler fetrhetmişler ikinci guruptakiler ise alınan ülkelere yerleşmeyi,yerleşik bir toplum meydana getirmeyi olanaklı kılmışlardır.İsminin sonundaki sıfatlardan anlaşıldığı gibi Hacıbektaş-ı Veli gazi değil Veli tipine girmektedir.
Bazı araştırmacılarca kabul edilmemesine rağmen ,Hacıbektaş-ı Veli iyi bir mutasavvıf Şeriata bağlı Batıni Tarikat ve düşüncelerden uzak,iyi bir Müslüman,Türk İslam kültür ve fikir hayatına büyük hizmetleri geçmiş ve çok sayıda gönül insanı yetiştirmiş büyük bir düşünürdür.
Ve yazımızı değerli düşünür Hacıbektaş-i Velinin Veciz sözleriyle bitirelim.

Kadını okutunuz,
Benim kabem İnsandır.
En yüce servet bilimdir.
Doğruluk dost kapısıdırç
Göze nur gönülden gelir.
En büyük keramet çalışmaktır.
Okunacak en büyük kitap insandır.
Bilim beşikte başlar,Mezarda biter.
Nefsine ağır geleni,başkasına yapma.
Hiçbir Milleti ve İnsanı ayıplama,
Çalışmadan geçinenler bizden değildir.
Dili,Dini, Rengi ne olursa olsun iyiler iyidir.
Kendini Temizleyen başkasını temizleyemez.