Katip Çelebi

Katip Çelebi 1609 yılının Şubat ayında İstanbulda doğdu. Öz adı Mustafaydı.Bir Asker olan Babası gibi orduda katip olarak çalışmıştı.15 yaşlarında girdiği devlet hizmetinde Genç Osman olaylarını,Yeniçerilerin İstanbulda başkaldırmalarını,Musta I.in tahta çıkarılması için düzenlenen ayaklanmaları görmüştü.Katip Çelebi Mustafa II ve Murat IV ün Padişahlık yıllarında da yaşadı.1629 İran,Hemedan,ve Bağdat seferine katıldı.1633 Bağdat seferinde ordunun Halepte kışlamasından yararlanarak Hicaza giderek hacı olmuştu.İstanbula dönünce miras yoluyla eline dolgun para geçti. Bunun üzerine Askeri katiplik görevinden çekilerek kendini bilime verdi.1640 yılından sonra eserler vermeye başladı. Katip Çelebi bu hızlı ve verimli çalışma yıllarında yalnız dini konular üzerinde değil,aynı zamanda,Matematik,Astronomi gibi müsbet bilim dallarında da bilgisini genişletmiş,bu arada Latince öğrenmeğe başlamıştı.

1648 yılında Katip Çelebi Mustafa Efendiye Baş Muhasebeci ikinci halifeliği görevi verildi. İşte onun Hacı Halife - Batılılar Hacı Kalfa derler.adıyla ün alması bu görevinden ötürüdür.Katip Çelebinin hayatının çeşitli dönemlerini biz,daha çok yazmış olduğu,Mizan-ül Hak adlı kitabından
öğreniyoruz.Gerçekten de ünlü bilim adamı bu eserinde otobiyografisinin büyük bir bölümünü kaleme almıştır.Katip Çelebi çağının ünlü bilginlerinden özellikle Kadızadeden çok yararlandığını belirtir.Bilimsel çalışmalarını da şöyle anlatır.= On yıl geceli gündüzlü çalıştım.Arasıra bir kitabı incelerken kendimi unutur,günün ışıdığını farketmezdim.Bu yorucu çalışmalardan hiç usanç duymazdım.Katip Çelebi bir yönden bilgisini arttırırken bir yönden birçok öğrenciye ders veriyordu.1648 den ölümüne kadar en değerli eserlerini verdi. Bu bilimsel çalışma yıllarında en yakın arkadaşı olan Şeyhülislam Abdurrahman Efendiyle devlet sorunlarını tartışır,bozuklukları ortaya koyar,çeşitli konularda ileri düşüncelerini açıklamaktan çekinmeztarafında kendi adı ile anılan okulun ( Katip Çelebi İlkokulu sonraları yanmıştır.) bahçesindedir.

KATİP ÇELEBİNİN KİŞİLİĞİ - 17 Yüzyıl Türkiyesinde Katip Çelebinin çok önemli bir yeri vardır. O herşeyden önce bir Bibliyografya ve Coğrafya bilginidir.Yüksek devlet memurluklarının parayla verildiği bir çağda yaşamış olan Katip Çelebi bu olayları yermekle kalmamış,ülkede kanun ilkelerinin yerleşmesi ve uygulanması için büyük çabalarda bulunmuştur. Ona göre ülkeyi ötedenberi felakete sürükleyen kjanunsuzluktu.Bazı eserlerini bu düşünceyle yazmış,Devlet sorumlularını uyarmaya çalışmıştır. Katip Çelebi bu çalışmalarından bir sonuç alıp almıyacağını bilemeden genç yaşında ölmüştür.Daha fazla yaşasaydı belki çalışmalarının olumsuzluğu karşısında üzüntü duyardı. Çünkü o çağ Osmanlı İmparatorluğunun en karışık dönemiydi. Katip Çelebi de bilim ve öğrenme sevgisi sonsuzdu.o bu sevgi ve inanışla Batıya yönelme yolunda Türk Tarihinde bir dönüm noktası teşkil etmiş,Batıya bir pencere açmıştır.Ancak çok kısa süren ömrü Katip Çelebinin bu bilim ve öğrenme sevgisini yaymasına
yetmemiştir. 17 nci yüzyılda yetişen Türk bilginleri içinde olumlu düşünen,bilimsel araştırma ve çalışmalar yapan, ömrünü kitaplar arasında geçirerek yaşadığı çağın çarpık inançları,bilgisizlikleri ve ihtıraslarıyla savaşan tek Bilgin Düşünür Katip Çelebidir.

ÖNEMLİ ESERLERİ - Katip Çelebinin Tarih,Coğrafya,Bibliyografi,Edebiyat,Din ve Ahlak konularında Türkçe ve Arapça yazılmış birçok eseri vardır.Bunların en önemlileri şunlardır;
FEZLEKE'ler - Birer Tarih kitabıdır.Yazar Arapça Fezleke de 622 yılından 1591 e Türkçefezlekede ise 1591 den 1655 yılınaadar geçen olayları inceler.
TUHFE - TÜL KİBAR Fİ ESFAR - İL BİHAR - 1645 Girit seferiyle ilgili olarak yazılmış bir tarihtir.
TAKVİM-ÜT TEVARİH - Hazreti Ademden 1648 yılına kadar geçen tarihi olayları anlatır.
CİHANNÜMA - Şeyh Ahmet İhlasi nin Atlas Minor çevirmelerinden yararlanma suretiyle ve yeni bilgilerle tamamlanarak 1648 de yazılmış ilkcoğrafya eserlerinden biridir.Hartalarla değerlendirilmiştir.1732 de İbrahim Müteferrika tarafından basımı da yapılmıştır.

KEŞF-AL ZUNUN - Katip Çelebinin 20 yılda tamamladığı bu Ansiklopedik eser Alfabe sırasına göre düzenlenmiş ve Arapça yazılmıştır.300 kadar bilimsel konuyu ele alan bu önemli Ansiklopedi aynı zamanda 14.501 kitabı tanıtır.ve eleştirir.Eserin çok geniş önsözünde bilimin önemi,değeri bölümleri üzerinde durulmuş bütün bilimlerinadları,tanımları ve konuları açıklanmıştır.Keşf-al Zunun daha sonraları birçok yazar tarafından incelenmiş,tamamlanmak için ekler yapılmıştır.1835-1838 yılları arasında Alman Bilgini Flügel bu eseri Latinceye çevirmiştir.Daha sonra Almanca ve İngilizce çevirileride yayımlanmıştır.
DÜSTUR - UL AMEL - 1652 Yılında yazılan bu eser de mali konular ele alınmıştır.
MİZAN-ÜL HAK - Hakikat Ölçüsü Katip Çelebinin son eseridir.Yazar bu eserinde 17 nci yüzyıldabirtakım tartışmalara konu olan sosyal sorunlar üzerindeki fikirlerin açıklamıştır.Katip Çelebi günümüzden 300 yıl önce laik düşünceler ileri sürmüş kişinin vicdanında özgür bırakılmasını,mezhep ayrılıklarının hoşgörürlükle karşılanması fikrini savunmuştur.